Bhutan

Rehberimizi, kahvalti sonrasi, Tiger Nest’e kadar, sorulara bogmaya devam ediyorum;

Kral cok adil ve iyi bir kral, hep bunu tekrarliyor. 3.kraldan itibaren tum krallari icin cok saygi ve giptayla bahsediyor.

‘Majesty’ birakin para kacirmayi, kendi arabasini bile kendi almamis. Bir Range Rover hediye edilmis O’na.

Ayrica askerlik veya monk egitimi sart degil Bhutan’da. Ki Budhist olan ulkelerin cogunda, en azindan bir sureligine monk olmak zorunlu (Monk olunca evlilik, alkol, seks, uyusturu vs yasak). Monk egitimini soruyorum hemen: Isteyen herkes Monk/Nun olabiliyor. Tum gun egitimleri ve dualari var. ‘Sabaha karsi 04.30’dan 09.00’a kadar. 09.00’da 1 saat kahvalti arasi. 10.00-13.00 arasi devam. 13.00’de yine 1 saatlik yemek arasi ve 21.00’e kadar yine devam’ rutininde hayatlari. Bir insanin monk olduktan sonra yine de normal hayata donme imkani var fakat toplum hos karsilamiyor bu durumu.

 ‘Budhizm’de bir Tanri yok degil mi, hatta Buddha kendisine tapilmasini da istemezmis aslinda ve bu yanlis anlasilmis, degil mi?’ ‘Aslinda cok fazla oyle degil’ diye cevapliyor ve devam ediyor: ‘Biz hala Budha’nin yasadigina ve cennetten bizi koruduguna inaniyoruz,’

Buddha da kral veliahti aslinda. Babasinin, oglunun disarda kendini gelistirebilecegine dair inanci hic olmadigindan, saray disina cikmasina bir gun bile izin vermemis. (O da su an Kathmandu’da yasayan kucucuk Tanrica gibi (–ki aslinda cok daha sert cunku Kumari’nin adet gorunce Tanricaligi bitecek)) 4 duvar arasinda hapis yasamis. 27 yasinda bir gun babasi disardayken, yanindaki yardimcilarini ikna edip, saraydan kacmis ve sehri, icinde yasayan halki o gun ilk defa gormus. Yasli insanlar gorunce sok olmus, ancak o zaman insanlarin yaslandigini anlamis. Gordugu fakirlik, uzuntu, aci karsisinda kendisini cok kotu hissetmis. Saraya donmek zorunda kalmis ama bir daha hic eskisi gibi olamamis. Ve sonunda dayanamayip 29 yasinda saraydan kacarak kralligi red etmis ve halk arasina karisarak yardimci olmayi hedeflemis. Buddha da zaten gercek adi degil, ’the enlightened one’ anlamina geliyor.

Bu arada ‘ayda 100 dolar kazanip, 10’unu monklara verme’ mevzusunu sorma cesaretinde bulundum. Aslinda dogruymus ama artik devlet o kadar iyi bir sistemle calisiyormus ki, bu bedel artmis bile.

 TIGER NEST / PARO TAKTSANG / TAKTSANG PALPHUG MONASTERY

Efsaneye gore, 8.yy’da, Padmasambhava (Guru Rinpoche), karisinin reankarnasyonu olan kaplanla, Tibet’ten bu noktaya, ucarak gelmis. Ve ardindan 3 yil, 3 ay, 3 hafta, 3 gun, 3 saat  boyunca meditasyon yapmis burada.

(Padmasambhava, Bhutan’a Budhism’i getiren Guru olarak biliniyor)

‘Cave’ yerine ‘nest’ denmesinin sebebiymis, kaplanin ucmus olmasi.

1692’de yapilmis buraya ilk tapinak. 1998 yilinda cikan yangin ardindan, 2000’de renove edilmis ve turistlere acilmis. malzemeler, iplerle yukari cekilerek tasinmis.

Hayatimin ilk gercek hiking tecrubesini Bhutan’da yasamak, bekledigime degmis bir tecrube!!.. Acilar icersindeyim o ayri, ama Degdi her evresine!

Her an meditasyon gibi, icsessizlik cekiyor her daim seni icine!..

O kadar tirmanmanin ardindan bir de kocaman merdivenler cikinca karsimiza, tam sikayet edecektim ki, neredeyse 90’ina gelmis, ciplak ayakli monklar, nun’lar, sirtinda 4 yasinda cocugunu tasiyarak rahatlikla cikiyor.. Gulp.

Toplam 5 saat; 3,5 saat tirmanma, yarim saat cay molasi ardindan, yaklasik 1 saat de asagi inmemiz surdu.

sonsuz sukur!

———

Otele donup, yine muthis servis esliginde, zengin cesitli mamalarimizi yedikten sonra, cantalarimizi toplayip baskent olan Thimphu’ya dogru yola ciktik.

Yeni nesli sordum rehberimize. Gencler hala evlenmeden once flort etmiyorlarmis ama ayni is ortaminda olanlar, isten sonra birseyler icmeye gidebiliyormus.

Sinemalari varmis ama eskiden hint filmleri seyredebilmelerine ragmen, artik sadece budhist filmler gosteriliyormus.

Aile degerleri onemliymis. Gerci bir dergide bireyselligin on planda oldugu yaziyordu ama rehberimiz komsuluk degerlerinin de kuvvetli oldugunu soyledi. (Heralde yer yer degisiyordur bu durum bizdeki gibi.)

O kadar saf bir yer ki burasi, bu kadar sohbet ardindan ancak ‘seni seviyorum’un tercumesini ogrenebildim – na ce lu ga, opucuk’unku ise ‘wuu’.

THIMPU

Thimpu sinirina girdigimizi Wanchu nehrinden anliyoruz. Biri bitiyor (ilk gun gordugumuz Pachu nehri), biri basliyor.

 Riverview hotel #310’e variyoruz.

Lokal biralari, Druk 11000 esliginde aksam yemegi ardindannn, simdiye kadar ki en sicccak odamizda, cok rahat dusumuzu da aldiktan sonraaa, bir diyardan baska bir diyara ZzZZzZz…

Pacu denilen nehrin yanindan gectik (Pa-Paro’nun kisaltmasi, cu’da zaten nehir demekmis.)

Chomolari adli daglarini gorduk uzaktan – 7220m.

Drugkyel’e gittik. 1650’lerde budist tapinagi olarak yapilmis, 1950’lerde Tibet’le girdikleri toprak savasindan yanmis. Neyse ki Doga onu hic yalniz birakmamis.

Druk da dragon demekmis. Bayraklarindaki gibi ‘the land of the thunder dragon’.

Son olarak sehrin merkezini gezdik. Insanlar cok sicak. Bir cocuk yanima kostu, poz veriyor. cekiyorum,  ardindan bakmak istiyor. Kendini gorunce, oyle kahkahalara boguluyor ki safligina gozlerim doluyor.

Otelimize donup bir cay ictik, biraz muhabbet ardindan muthis de bir aksam yemegi… prensesler gibi simariyoruz wallai.. Buradan sonra, backpackcilige donus, zaman alacak belli.

(burayi adet yerini bulsun diye yaziyorum, bazi bilgiler tekrar olabilir ama ozet bilgi icin ideal 🙂

Buraya sadece ucakla gelinebiliyor. kingdomofbhutan.com sayfasindan gunluk 250 dolar oduyor, ve ekstra ihtiyaclariniz disinda baska hic birseye para odemiyorsunuz. Yataginiz ve 3 ogun yemeginiz, her daim soforunuz ve tur rehberiniz bu fiyatin icinde.

%95 vajrayana buddhist, %3 hindu, %2 hristiyan 

1907’de monarsi ile dogmus.

50-60’lardaki 3. kral modernlesme karari almis fakat erkenden olunce 17 yasindaki oglu tahta gecmis ve kontrolsuz acilmis. Gunumuzdeki krallari ‘kontrolsuz guc, guc degildir’ gorusuyle ilerliyor. ‘Benim icin GNI yani milli hasilat onemli degil, onun yerine Gross National Hapiness’ lafiyla da dunyaca unlu kendisi. Kral birakin para kacirmayi, kendi arabasini bile kendi almamis, LR hediye vermis ona. Demokrasiyi de kendi getirmis.

1960dan beri izole yasiyorlar.

99’a kadar tv ve internet yasakti.

74’e kadar da turist giremiyordu.

Ulkede sadece 2 adet sinema salonu var ki orda da sadece kendi filmlerini gorebiliyorlar, hindu filmleri bile kalkmis.

insan ne kadar geri kalmislardir diye dusunebilir

ama dunyanin en az karbon ayakizine sahip ulkesi Bhutan. Hatta urettiginden fazlasini temizliyor!

Zaten ulkenin %75i orman –ki zaten %60’in uzerinde olmasi bir tuzuk!

%100 organik tarim olma yolunda. 2025’te dunyada tek olacaklar. 

Plastik posetler 1999da yasaklandi!

11senedir sigara yasagi var, turistsen max 200 adet sokabiliyorsun.

Issizlik %2. Trafik isigi yerine bile insan duruyor.

Fakirligine ragmen, sadece bhutanlilara degil ziyaretcilerine de saglik ve egitim hizmetleri ucretsiz!

Herhangi bir nesli tukenmekte olabilen bir canliya zarar verme, omur boyu hapis cezasina bedel

Kadin erkek hakki esit.

Kadin burda erkek gibi dukkan, ev sahibi de olabiliyor, istedigi yerde calisabiliyor. Erkek yemek de yapiyor, kiyafet de tamir ediyor.

Ama sehirler biraz daha batiya kacarak is bolumu yapmis, kadin evi duzenleyen, erkek ekmek getiren olarak..

Evlilikler her 2 tarafin arzusuyla oluyor. 6 ay beraber yasayan da evli sayilabiliyor. Genelde erkek karisinin evine gidip yasiyor ama isterlerse ayri eve de gecebiliyorlar. Torenlerinde beyaz bir esarp degistirip bir kadehten paylasiyorlar. Koylerde hala gorucu usulu evlenme devam edebiliyor. Cok yaygin olmasa da poligami gorulebiliyor, homoseksuellik yasak.

Anaerkil toplum.

Cogu insan monk kiyafetiyle (cho/kira).

Askerlik ya da monk egitimi sart degil, istege gore.. ki cogu yerde zorunlu..

‘Dag Tanrilarinin Kalesi’ olarak da aniliyor Bhutan.

En yuksek daglari Gangkhar Puensum – o kadar kutsal goruyorlar ki 6000m uzerine tirmanisa izin verilmiyor.

Geleneksel sporlari okculuk. Her gun 9’dan 5’e is gibi ok atiyorlar ve hedefi tutturunca bir sarki soyluyorlar.

Kulturlerini Driglam Namzha adindaki bildirge sayesinde de bugune kadar koruyabilmisler.  Nasil yemen, giyinmen, davranman gerektigini bildiren bu etik kurallari 1990’da yururluge girmis. Buna karsi gelenler ise ulkeden dislanmis, yaklasik %20’si sehir disinda yasarmis.

Herkes yeni yilda 1 yasinda oluyor

Soyadlari yok. Onun yerine 2 adlari var. Adlarini da genelde monklardan aldiklari icin ayni ismi tasimalarina cok rastlaniyor.

Herseyi cift elleriyle veriyorlar.

Destanlari meshur:

mesela son gun gidecegimiz tiger nest:

Efsaneye gore, 8.yy’da, Padmasambhava (Guru Rinpoche), karisinin reankarnasyonu olan kaplanla, Tibet’ten bu noktaya, ucarak gelmis. Ve ardindan 3 yil, 3 ay, 3 hafta, 3 gun, 3 saat  boyunca meditasyon yapmis burada.

Divine Madman – Bhutan’a budismi getirdigi soyleniyor. Gercek ismi: Dhukpa Kunley. Seks yolu ile insanlari aydinlatmasiyla unlu. 5000 kadinin azizi olarak da biliniyor. Buddhism’de aydinlanma icin seks orucuna gerek olmadigini savunuyor.

National hayvanlari’da divine madman’in bir yaratimi. Zamaninda ona inanmak istemeyen koyluler bir mucize gerceklestirmesini istemisler. DK de bir keci ve bir inek istemis ve onlari 10dkda yemis. S’onra da kecinin kafasini alip, inegin iskeletine yerlestirmis ve birden hayvan etlenip ‘takin’ adini alan hayvana donusmus.